C-EYE rozwijanie podmiotowości pacjenta

Komunikacja odbywa się za pomocą oczu

Dzięki temu urządzeniu możliwy jest kontakt z pacjentami, którzy nie są w stanie na co dzień efektywnie porozumiewać się za pomocą mowy lub gestów. Komunikacja odbywa się za pomocą oczu. C-EYE, a konkretnie jego część zwana okulografem jest w stanie wykryć ruchy gałek ocznych i przenieść je na ekran urządzenia. Osoby z bardzo poważnymi uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, takimi jak urazy czaszkowo-mózgowe, niedotlenienia mózgu lub też masywne udary pozostają w stanie, który jest określany jako stan minimalnej świadomości. W tym okresie pacjenci nie są jeszcze zdolni konsekwentnie się komunikować, lecz wykazują już ewidentne objawy świadomości siebie i otoczenia. Przejawy świadomości są w tym okresie niestałe i trudne do uchwycenia, ale jest coś, co potrafi przyśpieszyć cały proces rehabilitacji i zwiększyć znacząco jego efektywność. To coś to rozwijanie podmiotowości pacjenta. Bardzo często słyszymy, że osoba chora musi być traktowana jako podmiot, a nie jako anonimowy Pan/Pani X lub Y z taką, lub inną jednostką chorobową, poddaną takiej, a nie innej procedurze leczenia. Oczywiście procedury leczenia muszą być wykonane, a wiedza na temat choroby pacjentów jest kluczem w procesie rehabilitacji, lecz odbudowa podmiotowości naszych pacjentów w Centrum Origin Otwock jest nie mniej ważna i potrzebna. Jak  więc praktycznie wygląda odbudowa poczucia podmiotowości naszych pacjentów? 

Kluczowe są tu dwa zagadnienia: podejmowanie wyborów przez osobę chorą oraz wypowiedziane przez pacjenta „pierwsze słowo”.

C-EYE dokonywanie wyborów

 Podmiotowość jest nierozerwalnie związana z wyborami dokonywanymi przez człowieka. To one są bezpośrednią manifestacją jego dążeń, oczekiwań i jego przekonań. Osobom zdrowym, które nie mają problemu z efektywną komunikacją oraz nie walczą na co dzień z wieloma deficytami poznawczymi proces wyboru, przychodzi bardzo łatwo. Dopiero po zdarzeniu takim jak wypadek lub uszkodzenie mózgu o innej etiologii podjęcie decyzji i zakomunikowanie jej otoczeniu staje się niezmiernie trudne, lub wręcz niemożliwe. Najczęściej otoczenie osoby chorej podejmuje decyzje w jego imieniu.  Dlatego też w trakcie rehabilitacji przychodzi taki moment, gdzie uwagę pacjenta oraz jego otoczenia należy skierować na konieczność podejmowania przez niego wyborów. Moment ten poprzedza długotrwała rehabilitacja funkcji poznawczych, zarówno metodami tradycyjnymi, jak i przy użyciu systemu C-EYE, która ma doprowadzić pacjenta do punktu, w którym jest on w minimalnym chociaż stopniu zdolny do podejmowania wyborów i zrozumienia konsekwencji swego działania. Przez ten czas oprócz poznania reakcji pacjenta i prób kontaktu za pomocą gestów lub ruchów, intensywnie pracujemy nad koncentracją uwagi, rozwijamy myślenie logiczne i najprostsze zdolności komunikacyjne. Wybory mogą dotyczyć zarówno samej rehabilitacji, jak i codziennych spraw osoby chorej. Jeśli, jest taka możliwość, pacjent komunikuje je za pomocą C-EYE. Próbuje pisać za pomocą klawiatur systemu lub też odpowiada na konkretne pytania za pomocą ekranu, używając odpowiedzi TAK, lub NIE. Pytania na początku dotyczą spraw codziennych i jednocześnie dość prostych. Poruszane są kwestie jedzenia, samopoczucia lub odczuwanego przez pacjenta bólu. Najczęściej na samym początku decyzje osoby rehabilitowanej nie są w pełni świadome, konsekwentne i powtarzalne, ale sam proces ich podejmowania sprawia, że pacjent uczy się, iż warto wybierać, bo przynosi mu to pewne korzyści. Powoduje to poprawę stanu pacjenta, a jego motywacja do pracy wzrasta. 

C-EYE pierwsze słowo

Drugim czynnikiem kształtującym podmiotowość  osoby chorej jest efektywna komunikacja. System C-EYE dzięki jego specyfice sprawia, że łatwiej jest osiągnąć precyzję w tej dziedzinie. Przejście od odpowiedzi typu TAK/NIE do słów to moment, w którym poczucie podmiotowości pacjenta gwałtownie wzrasta.  Odpowiedzi uzyskane za pomocą innych kanałów np. mrugania oczami lub ruchów kończyn są często zniekształcone i niejasne, co może prowadzić do przekonania pacjenta o bezsensowności prób przekazywania informacji. Stosując narzędzia systemu C-EYE chory, jest w stanie przekazać otoczeniu swoje słowa pierwszy raz od wielu tygodni. To punkt zwrotny w procesie rehabilitacji. Osoba chora ma potencjał, by reagować jak dawniej na zmiany zachodzące w jej życiu, a przede wszystkim już nie jest tylko odbiorcą, ale też nadawcą. Nie jest bierna, ale zyskuje poczucie sprawczości i kontroli nad otoczeniem. System C-EYE nie zastąpi tradycyjnych metod stosowanych w neuropsychologicznej terapii funkcji poznawczych, jednak jego potencjał w usprawnieniu komunikacji z osobą chorą może przyspieszyć proces powrotu do zdrowia i pomóc w odzyskaniu przez pacjenta poczucia podmiotowości.

 Michał Popiński neuropsycholog
                                                                   NEW LIFE 3 (lipiec 2020) str. 16

*Terapia neuropsychologiczna C-EYE realizowana jest w centrach Origin w Krakowie i Otwocku.C-EYE