Nowoczesna terapia neuropsychologiczna to szansa

Czym jest terapia neuropsychologiczna, kim jest neuropsycholog?

Neuropsycholog jest psychologiem posiadającym szczególne umiejętności. Trochę jest to tak jak z lekarzami, którzy mają swoje specjalizacje. Psychologowie mają swoje specjalności. Kto się czym zajmuje – spróbujemy
trochę rozjaśnić te różnice.
Psycholog pomaga wtedy, kiedy potrzebujemy np. diagnozy psychologicznej, czy pomocy w poradzeniu sobie w chwilowej trudnej sytuacji (w zależności od dodatkowych szkoleń psycholog udziela takiej pomocy w konkretnym obszarze – np. psychoonkolog – pomaga choremu i rodzinie zmierzyć się z chorobą onkologiczną, specjalista interwencji kryzysowej pomaga np. ofiarom przemocy).

Psychoterapeuta to oddzielny zawód

Żeby nim zostać potrzebne jest dodatkowe, kilkuletnie szkolenie podyplomowe. Psychoterapeuta pracuje z osobami, które odczuwają skutki długotrwałego kryzysu psychologicznego, które nie potrafią poradzić sobie z
uczuciami i trwa to przez dłuższy czas, wtedy, kiedy doznawane trudności są długoterminowe. Psychoterapeuta pomaga również w trudnościach psychicznych takich jak depresja.

Neuropsycholog

Neuropsycholog z kolei to psycholog ze szczególnymi umiejętnościami i wiedzą zdobytą w trakcie albo szkolenia podyplomowego (lub licznych specjalistycznych kursów) albo 4-letniego szkolenia specjalizacyjnego. Neuropsycholog posiada szeroki wachlarz wiedzy i kompetencji do pracy z osobami, u których w wyniku rozmaitych chorób doszło do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (mózgu), udziela krótkotrwałego
wsparcia psychologicznego związanego z przejściowymi trudnościami. Swoje działania opiera na doniesieniach z licznych badań naukowych, rozmaitych teorii z zakresu neuropsychologii, neurologii, a nawet rehabilitacji, które jasno pokazują, że poprzez określone działania, zabiegi i ćwiczenia jesteśmy w stanie inicjować, przyspieszać i wspierać proces naprawy, proces neuroplastyczności mózgu i wewnętrznej reorganizacji w zakresie funkcji mózgu. 

Zjawisko neuroplastyczności mózgu jest właśnie podstawą działań neuropsychologa. Podczas naszych zajęć mózg osoby chorej w wyniku wielokrotnych powtórzeń tworzy nowe połączenia omijając uszkodzone obszary odpowiadające za utracone funkcje poznawcze. Dzięki temu najważniejszy i najbardziej skomplikowany z ludzkich organów w procesie rehabilitacji zmienia się nieustannie, a nowe obszary przejmują zadania tych utraconych w wyniku udaru, urazu lub choroby ośrodkowego układu nerwowego. Neuropsycholog ukierunkowuje te pozytywne
zmiany, przez cały czas dopasowując terapię do osiąganych efektów i spodziewanych celów.
Człowiek dotknięty trudnościami wynikającymi z choroby neurologicznej (trudnościami poznawczymi – osłabieniem pamięci, gubieniem się w nowym otoczeniu, ograniczeniami w zakresie postrzegania wzrokowego,
funkcjonowania językowego, emocji – nadmiernym płaczem, szybszym wpadaniem w złość czy irytację, śmiechem; czy osobowości) doznaje znacznych ograniczeń w wymiarze funkcjonowania w sytuacjach życia codziennego. Niejednokrotnie ma trudności w powrocie do przedchorobowego funkcjonowania, pełnienia ról społecznych, decydowania o sobie w tym nawet najbardziej elementarnym wymiarze (chcę się napić kawy czy
herbaty, chcę się ubrać, teraz, czy za chwilę itp.). Ograniczenia te radykalnie zmieniajążycie chorego i jego rodziny. Chory staje się człowiekiem niepełnosprawnym w aspekcie fizycznym, psychicznym i społecznym. I tymi dwoma ostatnimi aspektami funkcjonowania człowieka zajmuje się w swojej pracy neuropsycholog.

Proces neurorehabilitacji 

Dla samego pacjenta proces rehabilitacji zawsze jest trudny i by był skuteczny wymaga od niego ogromnej „woli walki” i motywacji by pokonać chorobę i wrócić do stanu, który pozwala mu funkcjonować w życiu codziennym. Oczywiste jest, że funkcje poznawcze nie wracają z dnia na dzień, a rehabilitacja najczęściej trwa miesiące lub nawet lata. Pacjent powoli, krok po kroku wspina się po schodkach prowadzących go do celu. Na początku postępy są zwykle małe i trudno zauważalne, jednak gdy w pewnym momencie poszczególne elementy tej skomplikowanej układanki jaką jest każda wyższa funkcja poznawcza zostaną połączone w całość, zmiany są widoczne jak na dłoni i stanowią największą nagrodę za setki żmudnych, codziennych ćwiczeń. I tutaj także wkracza neuropsycholog, który powinien umiejętnie ukazywać pacjentowi jego postępy, wyznaczać następne cele do osiągnięcia i cały czas zwracać uwagę na aspekt motywacyjny prowadzonej terapii.

W terapii neuropsychologicznej każdy proces rehabilitacji rozpoczyna się od założenia, że choremu zawsze można pomóc. 

W jaki sposób? 

Jak przywrócić osobę chorą do społeczeństwa, jak umożliwić jej bycie sobą, bycie tym, kim była przed zachorowaniem? 

Zależy to od etapu choroby oraz od rodzaju i jakości trudności  poznawczych, jakie pojawiły się w następstwie choroby. Pomoc może dotyczyć pracy nad jak najlepszym przywróceniem utraconej lub osłabionej funkcji (np. zdolności komunikacyjnych, zapamiętywania, wykonywania złożonych czynności, koncentracji uwagi) lub pracy nad nauczeniem się życia z posiadaną trudnością. W każdym momencie podjęcia terapii jest możliwa zmiana sytuacji chorego. Niekiedy zmiana ta nie opiera się na terapii samej osoby chorej, ale na pracy z rodziną, z otoczeniem – jak oni ze swojej strony mogą wspomóc osobę chora w codziennym mierzeniu się z doznawanymi trudnościami, jak organizować jego przestrzeń, żeby wspierać możliwości, jak do niego mówić, żeby minimalizować stres wynikający z trudności w komunikowaniu się. Terapia neuropsychologiczna odbywa się w kontekście rodzinnym, społecznym i indywidualnym. Pierwszy etap
każdej terapii, ten indywidualny, często odbywa się w gabinecie neuropsychologa. To tutaj tworzymy scenariusze zadań terapeutycznych, które jak najbardziej zbliżone są do codziennego funkcjonowania, opierają się
na rzeczywistych sytuacjach z jakimi chory do tej pory się stykał. W takiej terapii często pomocne są nam różne systemy komputerowe wspierające rehabilitację. Jednym z takich systemów jest RehaCom, który dzięki
wewnętrznej konstrukcji modułów terapeutycznych potrafi zanurzyć pacjenta w urywku codziennej aktywności. Tutaj na przykład możemy zasiąść za kierownicą samochodu, prowadzić go przy przestrzeganiu wszystkich
zasad ruchu drogowego (trenując w ten sposób podzielność uwagi) czy pójść do sklepu na zakupy.
Często wykorzystanie dodatkowych systemów komputerowego wsparcia terapii neuropsychologicznej stanowi atrakcyjną odmianę od ćwiczeń wykonywanych przez pacjenta na kartce.

Rola neuropsychologa w neuroterapii jest niezmiernie istotna. W toku rehabilitacji neuropsychologicznej osoba chora może odzyskać swoją podmiotowość, wrócić do swojej małej społeczności i w niej z pełną satysfakcją i spełnieniem żyć. Może wrócić do pracy, do prowadzenia samochodu. Może na co dzień rozmawiać, organizować swoje życie, snuć plany i je efektywnie realizować.

Elżbieta Włodarska Neuropsycholog,
Kierownik zdrowia psychicznego Centrum Origin Otwock

Michał Popiński
Neuropsycholog Centrum Origin Otwock                                      

 Magazyn NEW LIFE nr 4 (wrzesień  2020) – str. 8

*Terapia neuropsychologiczna realizowana jest w centrach Origin w Krakowie i Otwocku.